W Polsce problem zakwaszenia gleb dotyka około 60% obszarów uprawnych. Niski pH gleby ogranicza plonowanie roślin, szczególnie w przypadku gatunków wrażliwych na zakwaszenie. Wapnowanie gleb kwaśnych jest niezbędne, a dawki są ustalane na podstawie analizy kwasowości gleby. Nawozy syntetyczne także zwiększają zakwaszenie, dlatego istotne jest odpowiednie zarządzanie nimi. Erozja gleb to kolejne wyzwanie, związane zarówno z czynnikami naturalnymi, jak i działalnością człowieka. Przeciwdziałanie erozji obejmuje różnorodne strategie, takie jak właściwa organizacja użytkowania gruntów, stosowanie technik uprawy poprawiających strukturę gleby, czy budowa zbiorników retencyjnych. Zagęszczenia gleby i podglebia, wynikające głównie z intensywnej uprawy i ciężkiego sprzętu, także wymaga uwagi. Monitorowanie i usuwanie tych zagęszczeń są kluczowe, ponieważ wpływają one na zdolność gleby do retencji wody, rozwój roślin, a także na straty azotu. Przeciwdziałanie zagęszczeniu obejmuje zastosowanie właściwego sprzętu i praktyk uprawowych, takich jak unikanie pracy na mokrej glebie czy poprawa struktury gleby instrumentami technicznymi lub biologicznymi.
Przydatność właściwego zarządzania glebą
Prawidłowe zarządzanie glebą w rolnictwie ma kluczowe znaczenie dla zachowania równowagi ekosystemów i zwiększenia produktywności. Gleba, jako dynamiczny system trójfazowy, tworzy się z wietrzenia skał i materii organicznej. Stanowi siedlisko zróżnicowanej społeczności organizmów wpływających na jej żyzność. Często traktowana jedynie jako magazyn wody i składników odżywczych, znaczenie gleby jest bagatelizowane, a rola mikroorganizmów w płodności gleby niedoceniana. Związki węgla, głównie w materii organicznej, kształtują fizyczne, chemiczne i biologiczne właściwości gleby, decydując o jej żyzności. W wyniku tysięcy lat użytkowania rolniczego, gleby straciły znaczną ilość węgla, wpływając na jej potencjał ekologiczny. Wprowadzenie regeneratywnych praktyk rolniczych, takich jak ograniczenie orki, siew roślin pokrywowych czy utrzymanie dodatniego bilansu składników odżywczych, może przeciwdziałać degradacji gleby i zwiększyć zawartość materii organicznej. Zaniedbywanie zarządzania glebą przyczynia się do degradacji, wpływając negatywnie na jej strukturę i żyzność. Wdrożenie zrównoważonych praktyk rolniczych może potencjalnie zrównoważyć część emisji gazów cieplarnianych.
Żyzność gleby
Żyzność gleby, kluczowa dla rozwoju roślin, zależy od wielu czynników, takich jak skład mineralny, budowa profilu, właściwości chemiczne, fizyczne i biologiczne. Fauna glebowa odgrywa istotną rolę w rozkładzie materii organicznej, wpływając na dostępność składników odżywczych. Intensywne rolnictwo i brak nawozów organicznych przyczyniają się do utraty żyzności gleby, wpływając negatywnie na procesy próchnicotwórcze. Oddziaływanie rolnika na glebę, zależne od rodzaju upraw i nawozów, wpływa na zawartość substancji organicznej. Utrata żyzności jest skutkiem wielu czynników, m.in. uproszczeń zmianowania roślin, nawożenia mineralnego, erozji i zasolenia. Dostępność składników pokarmowych dla roślin zależy od wielu zmiennych, w tym pH gleby, aktywności drobnoustrojów i roślin wcześniej porastających glebę. Skuteczne zarządzanie glebą wymaga uwzględnienia tych czynników.
Żywa gleba gwarancją wysokich plonów
Próchnica, zbudowana z bioróżnorodności, wpływa na żyzność gleb i ich zdolność do magazynowania wilgoci. Niskie zasoby próchnicy skutkują spadkiem retencji wody i wymywaniem składników pokarmowych. Próchnica aktywna formuje się w 15 lat, a trwała potrzebuje co najmniej 100 lat. Mikroorganizmy glebowe, takie jak bakterie, grzyby, czy dżdżownice, pełnią ważną rolę w utrzymaniu struktury gleby, rozkładzie substancji organicznych i dostarczaniu składników pokarmowych dla roślin. Ochrona gleby przed degradacją wymaga zrównoważonej praktyki rolniczej i dbałości o organizmy glebowe. Wpływ na glebową materię organiczną ma również człowiek, poprzez intensywne uprawy, monokulturę i używanie środków chemicznych. Optymalna gospodarka rolna powinna uwzględniać te elementy, by zapewnić trwałą żyzność gleb.